C
Celil
Guest
Muhalif. Özel / Zafer Arıhan Avukat - Damla Şişman Avukat
Asgari Ücret
Asgari Ücret Komisyonu 1 Aralık 2021 tarihinden itibaren toplanarak Aralık ayında 2022 yılında geçerli olacak “Asgari Ücreti” belirleyecektir.[1] Asgari ücret belirlenirken ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durum, ücretliler geçinme indeksleri, ücretlerin genel durumu ve geçim şartları dikkate alınmaktadır.[2]
Yeni “Asgari Ücret” çok sayıda ücretli çalışanı doğrudan, Asgari Geçim İndirimi gibi ilave imkânlar nedeniyle dolaylı olarak ilgilendirdiği gibi; maliyetleri nedeniyle çok sayıda işvereni ve nihayet vergi nedeniyle Maliye İdaresini yani geniş kitleleri ilgilendirdiği için ilgi çekmekte ve merak uyandırmaktadır. Peki, “Brüt Asgari Ücret” kaç Türk Lirası olarak belirlenebilir? Net asgari ücret kaç Türk Lirası olabilir? İşverene maliyeti kaç Türk Lirası olur? Vergi İdaresine maliyeti kaç Türk Lirası olur?
Bu sorulara cevap verebilmek için basit bir model kuralım. Bu model için gelir vergisi tarifesinin yeniden değerleme katsayısında artırıldığını ve Cumhurbaşkanın yetkisini kullanmadığını varsayalım.[3] Asgari ücretin brüt tutarının yıllık tüfe artışı oranında artırıldığını varsayalım.[4] Asgari Geçim indirimi tutarı hesaplanırken de yıllık tüfe artışı oranında artırılmış olan Asgari Ücret tutarını esas alalım. Ayrıca, iki alternatif artış oranlarını %25 ile %39,76 olarak alalım. Ve bu hesaplamalara göre değerlendirme yapalım.
Asgari ücret tutarları üç değişik artış oranına göre aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi oluşacaktır.
Gelir vergisi tarifesinde yer alan vergi dilimi tutarlarını yeniden değerleme oranında artırdığımız zaman[5]; tarifesindeki ilk vergi dilimi 32.000,TL’ye; ikinci vergi dilimi 70.000,TL’ye çıkacaktır.
Asgari geçim indirimi ise üç alternatif asgari ücret tutarına göre aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:
Birinci alternatif olan %19,89 artış oranıyla Brüt tutarı 4.286,06 Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.387,97 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
İkinci alternatif olan %25 artış oranıyla Brüt tutarı 4.471,88 Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.532,38 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
Üçüncü alternatif olan %39,76 artış oranıyla Brüt tutarı 5.000,- Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.949,55 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
Birinci alternatifin işverene maliyeti ise %5’lik SGK indirimi dâhil 5.039,65 Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
İkinci alternatifin işverene maliyeti %5’lik SGK indirimi dâhil 5.254,46Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
Üçüncü alternatifin işverene maliyeti %5’lik SGK indirimi dâhil 5.875,00 Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
Yeni asgari ücretin Maliye İdaresine maliyetini hesaplamak için İlave Asgari Geçim İndiriminin Hesaplanması gereklidir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde yer alan hüküm uyarınca; asgari ücret elde eden gelir vergisi mükelleflerinin, vergi tarifesindeki dilimi aşmaları nedeniyle vergi yükünün artması ve net ücretlerinin Ocak ayındaki net ücretin altında kalması halinde, Ocak ayındaki net ücret tutarı ile bu ücretin altında kalınan aylara fark tutarı asgari geçim indirimine ayrıca ilave edilerek işverene yük oluşturması ve asgari ücretlinin ücretinin net tutarının azalması engellenmiştir.
Uygulama yapılırken hesaplanan fark tutarı “Asgari Geçim İndirimi Bordrosu[6]”nda hesaplanan asgari geçim indirimine ayrıca ilave edilmektedir. Bu tutar, ücret ödemesinin yapıldığı döneme ilişkin ücret bordrosunun "Asgari Geçim İndirimi" satırına aktarılmaktadır. Hesaplanan ilave tutar dâhil toplam asgari geçim indirimi tutarı, gelir vergisinden mahsup edilecektir.[7]
Birinci alternatifte vergi dilimi Eylül ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Eylül Ayından sonraki yıllık toplamı 587,42 Türk Lirası olup bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 587,42 Türk Lirası olacaktır.
İkinci alternatifte vergi dilimi Eylül ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Eylül Ayından sonraki yıllık toplamı 680,65 Türk Lirası olması nedeniyle bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 680,65 Türk Lirası olacaktır.
Üçüncü alternatifte vergi dilimi Ağustos ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Ağustos ayından sonraki yıllık toplamı 950,- Türk Lirası olması nedeniyle bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 950,- Türk Lirası olacaktır.
Yukarıda yapılmış olan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, 2022 yılı ücret artışı içinde bulunulan ekonomik durum ve ücretlilerin durumları göz önünde bulundurularak; brüt 4.289,06 Türk Lirası ile 5.000,- Türk Lirası arasında bir tutar olarak belirlenme ihtimali çok güçlüdür.
Gönül brüt asgari ücretin en az 6.500.- Türk Lirası olmasını arzu ediyor.
---
[1] 4857 sayılı İş Kanunu'nun 39 uncu maddesi hükmü uyarınca "İş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir".
[2] Asgari Ücret Yönetmeliği md.7, 01.08 2004, 25540 s. Resmi Gazete.
[3] 193 sayılı Kanunun mükerrer 123 üncü maddesinde;”…. maktu had ve tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve tutarların % 5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu surette tespit edilen had ve tutarları % 50'sine kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.”
[4] Tuik Ekim Ayı açıklamalarına göre yıllık %19,89.
[5] Yeniden değerleme oranı, 533 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile % 36,20 olarak hesaplanmış ve ilan edilmiştir.
[6] 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen esaslara göre
[7] Mahsup işleminin yapılabilmesi için, söz konusu tutarın ücretlilere ödenmiş olması gerekmektedir. Ayrıca asgari geçim indiriminin toplamı, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olmayacaktır.
Asgari Ücret
Asgari Ücret Komisyonu 1 Aralık 2021 tarihinden itibaren toplanarak Aralık ayında 2022 yılında geçerli olacak “Asgari Ücreti” belirleyecektir.[1] Asgari ücret belirlenirken ülkenin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durum, ücretliler geçinme indeksleri, ücretlerin genel durumu ve geçim şartları dikkate alınmaktadır.[2]
Yeni “Asgari Ücret” çok sayıda ücretli çalışanı doğrudan, Asgari Geçim İndirimi gibi ilave imkânlar nedeniyle dolaylı olarak ilgilendirdiği gibi; maliyetleri nedeniyle çok sayıda işvereni ve nihayet vergi nedeniyle Maliye İdaresini yani geniş kitleleri ilgilendirdiği için ilgi çekmekte ve merak uyandırmaktadır. Peki, “Brüt Asgari Ücret” kaç Türk Lirası olarak belirlenebilir? Net asgari ücret kaç Türk Lirası olabilir? İşverene maliyeti kaç Türk Lirası olur? Vergi İdaresine maliyeti kaç Türk Lirası olur?
Bu sorulara cevap verebilmek için basit bir model kuralım. Bu model için gelir vergisi tarifesinin yeniden değerleme katsayısında artırıldığını ve Cumhurbaşkanın yetkisini kullanmadığını varsayalım.[3] Asgari ücretin brüt tutarının yıllık tüfe artışı oranında artırıldığını varsayalım.[4] Asgari Geçim indirimi tutarı hesaplanırken de yıllık tüfe artışı oranında artırılmış olan Asgari Ücret tutarını esas alalım. Ayrıca, iki alternatif artış oranlarını %25 ile %39,76 olarak alalım. Ve bu hesaplamalara göre değerlendirme yapalım.
Asgari ücret tutarları üç değişik artış oranına göre aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi oluşacaktır.
Gelir vergisi tarifesinde yer alan vergi dilimi tutarlarını yeniden değerleme oranında artırdığımız zaman[5]; tarifesindeki ilk vergi dilimi 32.000,TL’ye; ikinci vergi dilimi 70.000,TL’ye çıkacaktır.
Asgari geçim indirimi ise üç alternatif asgari ücret tutarına göre aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:
| | Açıklama | Asgari Ücret (TL) F | Oran (%) G | Hesaplama Formülü | Tutar (TL) |
| A | 2022 Ocak ayı brüt asgari ücretin yıllık tutarı | 4.289,06 | 12 | (Fx12) | 51.468,72 |
| B | Çalışan İçin asgari geçim indirimi oranı | | 0,50 | | |
| C | Asgari geçim indirimi matrahı | | | (Ax0,50) | 25.734,36 |
| D | Yıllık asgari geçim indirimi tutarı | | 0,15 | (Cx0,15) | 3.860,15 |
| E | Aylık asgari geçim indirimi tutarı | | | (D/12) | 321,68 |
| | Açıklama | Asgari Ücret (TL) F | Oran (%) G | Hesaplama Formülü | Tutar (TL) |
| A | 2022 Ocak ayı brüt asgari ücretin yıllık tutarı | 4.471,88 | 12 | (Fx12) | 53.662,56 |
| B | Çalışan İçin asgari geçim indirimi oranı | | 0,50 | | |
| C | Asgari geçim indirimi matrahı | | | (Ax0,50) | 26.831,28 |
| D | Yıllık asgari geçim indirimi tutarı | | 0,15 | (Cx0,15) | 4.024,69 |
| E | Aylık asgari geçim indirimi tutarı | | | (D/12) | 335,39 |
| | Açıklama | Asgari Ücret (TL) F | Oran (%) G | Hesaplama Formülü | Tutar (TL) |
| A | 2022 Ocak ayı brüt asgari ücretin yıllık tutarı | 5.000,00 | 12 | (Fx12) | 60.000,00 |
| B | Çalışan İçin asgari geçim indirimi oranı | | 0,50 | | |
| C | Asgari geçim indirimi matrahı | | | (Ax0,50) | 30.000,00 |
| D | Yıllık asgari geçim indirimi tutarı | | 0,15 | (Cx0,15) | 4.500,00 |
| E | Aylık asgari geçim indirimi tutarı | | | (D/12) | 375,00 |
Birinci alternatif olan %19,89 artış oranıyla Brüt tutarı 4.286,06 Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.387,97 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| 2021 Yılı Asgari ücret Hesabı | ||||
| | Açıklama | Oran/Tutar | Hesaplama Formulü | Tutar (TL) |
| A | Brüt asgari ücret | | | 4.289,06 |
| B | Sosyal güvenlik primi işçi payı (%14) | 0,14 | (AxB) | 600,47 |
| C | İşsizlik sigortası primi işçi payı (%1) | 0,01 | (AxC) | 42,89 |
| D | Gelir vergisi matrahı | | (A-(B+)) | 3.645,70 |
| E | Hesaplanan gelir vergisi (%15) | 0,15 | (AxE) | 546,86 |
| F | Asgari geçim indirimi (Bekar) (-) | 321,68 | (F) | 321,68 |
| G | Ödenecek gelir vergisi | | (E-F) | 225,18 |
| H | Damga vergisi (Binde 7,59) | 0,00759 | (AxH) | 32,55 |
| I | Kesintiler toplamı | | (B+C+G+H) | 901,09 |
| İ | Net asgari ücret | | (A-İ) | 3.387,97 |
İkinci alternatif olan %25 artış oranıyla Brüt tutarı 4.471,88 Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.532,38 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| 2021 Yılı Asgari ücret Hesabı | ||||
| | Açıklama | Oran/Tutar | Hesaplama Formulü | Tutar (TL) |
| A | Brüt asgari ücret | | | 4.471,88 |
| B | Sosyal güvenlik primi işçi payı (%14) | 0,14 | (AxB) | 626,06 |
| C | İşsizlik sigortası primi işçi payı (%1) | 0,01 | (AxC) | 44,72 |
| D | Gelir vergisi matrahı | | (A-(B+)) | 3.801,10 |
| E | Hesaplanan gelir vergisi (%15) | 0,15 | (AxE) | 570,16 |
| F | Asgari geçim indirimi (Bekar) (-) | 335,39 | (F) | 335,39 |
| G | Ödenecek gelir vergisi | | (E-F) | 234,77 |
| H | Damga vergisi (Binde 7,59) | 0,00759 | (AxH) | 33,94 |
| I | Kesintiler toplamı | | (B+C+G+H) | 939,50 |
| İ | Net asgari ücret | | (A-İ) | 3.532,38 |
Üçüncü alternatif olan %39,76 artış oranıyla Brüt tutarı 5.000,- Türk Lirası olan Asgari ücrete göre asgari ücret geliri elde eden bir ücretli AGİ ile birlikte 3.949,55 Türk Lirası ücret geliri elde edecektir. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| 2021 Yılı Asgari ücret Hesabı | ||||
| | Açıklama | Oran/Tutar | Hesaplama Formulü | Tutar (TL) |
| A | Brüt asgari ücret | | | 5.000,00 |
| B | Sosyal güvenlik primi işçi payı (%14) | 0,14 | (AxB) | 700,00 |
| C | İşsizlik sigortası primi işçi payı (%1) | 0,01 | (AxC) | 50,00 |
| D | Gelir vergisi matrahı | | (A-(B+)) | 4.250,00 |
| E | Hesaplanan gelir vergisi (%15) | 0,15 | (AxE) | 637,50 |
| F | Asgari geçim indirimi (Bekar) (-) | 375 | (F) | 375,00 |
| G | Ödenecek gelir vergisi | | (E-F) | 262,50 |
| H | Damga vergisi (Binde 7,59) | 0,00759 | (AxH) | 37,95 |
| I | Kesintiler toplamı | | (B+C+G+H) | 1.050,45 |
| İ | Net asgari ücret | | (A-İ) | 3.949,55 |
Birinci alternatifin işverene maliyeti ise %5’lik SGK indirimi dâhil 5.039,65 Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| A | Brüt asgari ücret | | | 4.289,06 |
| J | SGK Primi İşveren Payı | 15,50% | (AXJ) | 664,80 |
| K | İşsizlik Sig. İşveren Payı (%2) | 2% | (AXK) | 85,78 |
| L | İşverene Maliyeti | | (A+J+K) | 5.039,65 |
İkinci alternatifin işverene maliyeti %5’lik SGK indirimi dâhil 5.254,46Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| A | Brüt asgari ücret | | | 4.471,88 |
| J | SGK Primi İşveren Payı | 15,50% | (AXJ) | 693,14 |
| K | İşsizlik Sig. İşveren Payı (%2) | 2% | (AXK) | 89,44 |
| L | İşverene Maliyeti | | (A+J+K) | 5.254,46 |
Üçüncü alternatifin işverene maliyeti %5’lik SGK indirimi dâhil 5.875,00 Türk Lirası olacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılacaktır.
| A | Brüt asgari ücret | | | 5.000,00 |
| J | SGK Primi İşveren Payı | 15,50% | (AXJ) | 775,00 |
| K | İşsizlik Sig. İşveren Payı (%2) | 2% | (AXK) | 100,00 |
| L | İşverene Maliyeti | | (A+J+K) | 5.875,00 |
Yeni asgari ücretin Maliye İdaresine maliyetini hesaplamak için İlave Asgari Geçim İndiriminin Hesaplanması gereklidir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde yer alan hüküm uyarınca; asgari ücret elde eden gelir vergisi mükelleflerinin, vergi tarifesindeki dilimi aşmaları nedeniyle vergi yükünün artması ve net ücretlerinin Ocak ayındaki net ücretin altında kalması halinde, Ocak ayındaki net ücret tutarı ile bu ücretin altında kalınan aylara fark tutarı asgari geçim indirimine ayrıca ilave edilerek işverene yük oluşturması ve asgari ücretlinin ücretinin net tutarının azalması engellenmiştir.
Uygulama yapılırken hesaplanan fark tutarı “Asgari Geçim İndirimi Bordrosu[6]”nda hesaplanan asgari geçim indirimine ayrıca ilave edilmektedir. Bu tutar, ücret ödemesinin yapıldığı döneme ilişkin ücret bordrosunun "Asgari Geçim İndirimi" satırına aktarılmaktadır. Hesaplanan ilave tutar dâhil toplam asgari geçim indirimi tutarı, gelir vergisinden mahsup edilecektir.[7]
Birinci alternatifte vergi dilimi Eylül ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Eylül Ayından sonraki yıllık toplamı 587,42 Türk Lirası olup bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 587,42 Türk Lirası olacaktır.
İkinci alternatifte vergi dilimi Eylül ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Eylül Ayından sonraki yıllık toplamı 680,65 Türk Lirası olması nedeniyle bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 680,65 Türk Lirası olacaktır.
Üçüncü alternatifte vergi dilimi Ağustos ayında aşılmakta ve dilim atlanması nedeniyle ödenmesi gereken ilave gelir vergilerinin Ağustos ayından sonraki yıllık toplamı 950,- Türk Lirası olması nedeniyle bu asgari ücret artışının Maliye İdaresine yıllık maliyeti toplam 950,- Türk Lirası olacaktır.
Yukarıda yapılmış olan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, 2022 yılı ücret artışı içinde bulunulan ekonomik durum ve ücretlilerin durumları göz önünde bulundurularak; brüt 4.289,06 Türk Lirası ile 5.000,- Türk Lirası arasında bir tutar olarak belirlenme ihtimali çok güçlüdür.
Gönül brüt asgari ücretin en az 6.500.- Türk Lirası olmasını arzu ediyor.
---
[1] 4857 sayılı İş Kanunu'nun 39 uncu maddesi hükmü uyarınca "İş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenir".
[2] Asgari Ücret Yönetmeliği md.7, 01.08 2004, 25540 s. Resmi Gazete.
[3] 193 sayılı Kanunun mükerrer 123 üncü maddesinde;”…. maktu had ve tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve tutarların % 5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu surette tespit edilen had ve tutarları % 50'sine kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.”
[4] Tuik Ekim Ayı açıklamalarına göre yıllık %19,89.
[5] Yeniden değerleme oranı, 533 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile % 36,20 olarak hesaplanmış ve ilan edilmiştir.
[6] 265 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirtilen esaslara göre
[7] Mahsup işleminin yapılabilmesi için, söz konusu tutarın ücretlilere ödenmiş olması gerekmektedir. Ayrıca asgari geçim indiriminin toplamı, ücretlinin o aydaki ücretinden kesilen gelir vergisinden fazla olmayacaktır.